SAĞLIK HARCAMALARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SORUNU: GEÇİCİ Mİ KALICI MI? (4) Bu çalışmanın amacı, sağlık harcamalarının sürdürülebilirlik sorununu ampirik olarak araştırmaktır. Çalışmanın örneklemini, OECD ülkeleri oluşturmaktadır. Sağlık harcamalarının sürdürülebilirliğini araştırmak için kullanılacak veri seti güncel sağlık harcamalarının GSYİH’nın yüzdesi şeklinde ifade edilen seridir. Çalışmanın önemli bir materyali olan 38 OECD ülkesine ait veri seti Dünya Bankası (World Bank) veri tabanından derlenecektir. Çalışmada panel veri metodolojisinden faydalanılacaktır. Bu amaçla, yatay kesit bağımlılığı ve birim köke ilişkin testler uygulanacaktır. Çalışmada kullanılacak olan birim kök testi ile yapısal kırılma ve yatay kesit bağımlılığı dikkate alınacak ve bu durum çalışmanın özgün değerlerinden biri olacaktır. Bu amaçla Dünya Bankası veri tabanından elde edilen verilere ilişkin betimleyici istatistikler aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 2. Betimleyici İstatistikler Yatay Kesit Sayısı 38 Gözlem Sayısı 798 Ortalaması 8.326 Standart Hatası 2.166 Varyans 4.694 Betimleyici istatistiklerin sunulduğu tabloya bakıldığında; paneli oluşturan 38 yatay kesit biriminin olduğu, her bir yatay kesite ilişkin verilerin eksiksiz olarak elde edildiği ve toplam 798 gözlemin bulunduğu görülmektedir. Serilerin ortalama değeri 8.326’dır ve bunun anlamı analize konu örneklem ülkelerinin güncel sağlık harcamalarının GSYİH’nın ortalama yüzde 8.326’sına denk olduğudur. Ayrıca analiz edilecek veri setinin standart hatası 2.166 ve varyans değeri ise 4.694’tür. Çalışmanın örneklemini oluşturan 38 OECD ülkesi aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 3. OECD Ülkeleri Almanya Estonya İsviçre Letonya Slovakya Amerika Birleşik Devletleri Finlandiya İtalya Litvanya Slovenya Avustralya Fransa Japonya Lüksemburg Şili Avusturya Hollanda İzlanda Macaristan Türkiye Belçika İrlanda Kanada Meksika Yeni Zelanda Birleşik Krallık İsrail Kolombiya Norveç Yunanistan Çekya İspanya Kore Polonya Danimarka İsveç Kosta Rika Portekiz VERİLERİN TOPLANMASI VE ANALİZİ Sağlık harcamalarının sürdürülebilirliğine odaklanan bu çalışmada, güncel sağlık harcamalarının GSYİH’nın yüzdesi olarak sunumunun yapıldığı veri seti kullanılacaktır. Bu çalışmanın örneklemini oluşturan 38 OECD ülke ekonomisine ilişkin istatistiki seriler Dünya Bankası (World Bank) veri tabanından elde edilmiştir. Dünya Bankası veri tabanından OECD ülkelerine ait veriler ayrı ayrı elde edilerek analize elverişli hale getirilmiştir. 38 OECD ülkesine ait 2000- 2020 yılları arasına kapsayan her ülke için 21 yıllık istatistiki seriler yıllık frekansta derlenmiştir. Panel veri modellerinin kullanılacağı bu çalışmada 38 yatay kesit için toplamda 798 gözlem analiz edilecektir. Tüm yatay kesitlere ilişkin gözlemlerin tümü elde edilmiş ve dengeli bir panel ile çalışılacaktır. Çalışmadaki istatistiki serinin analizi için STATA 17 paket programında faydalanılacaktır. BULGULAR Bazı panel birim kök testleri, paneli oluşturan yatay kesitler arasındaki bağımlılığı tek başına dikkate alırken bazıları ise hem bu kesitler arası bağımlılığı hem de bununla birlikte yapısal kırılmaları da dikkate almaktadır. Literatüre bakıldığında hem yatay kesit bağımlılığını yani paneli oluşturan yatay kesitlerin birbirleri ile bağlantılı olduğunu dikkate alan ve bunun yanında serilerde olması muhtemel yapısal kırılmaları da göz önünde bulunduran testlerin daha robust, güvenilir sonuçlar verdiği gözlenmektedir. Tüm bu üstünlükler dikkate alındığında, serilerde olması muhtemel yapısal kırılma ile birlikte serilerin birbirleri ile ilişkili olması durumu olan yatay kesit bağımlılığını dikkate alan Karavias ve Tzavaliz (2014) testi bu çalışmada uygulanmıştır. Çalışmanın örneklemini oluşturan OECD ülkeleri arasında bir ilişkinin mevcudiyeti kuvvetle muhtemeldir. Bu nedenle öncelikle muhtemel yatay kesit bağımlılığının tespitine ilişkin yapılan testler ve sonuçları aşağıda tabloda sunulmuştur. Tablo 4. Yatay Kesit Bağımlılık Testleri Test Test İst. Prob. Breusch-Pagan LM 6959.577 0.00 Pesaran scaled LM 166.8569 0.00 Bias-corrected scaled LM 165.9069 0.00 Pesaran CD 61.14515 0.00