Bu çalışmanın amacı, sağlık harcamalarının sürdürülebilirlik sorununu ampirik olarak araştırmaktır. Çalışmanın örneklemini, OECD ülkeleri oluşturmaktadır. Sağlık harcamalarının sürdürülebilirliğini araştırmak için kullanılacak veri seti güncel sağlık harcamalarının GSYİH’nın yüzdesi şeklinde ifade edilen seridir. Çalışmanın önemli bir materyali olan 38 OECD ülkesine ait veri seti Dünya Bankası (World Bank) veri tabanından derlenecektir. Çalışmada panel veri metodolojisinden faydalanılacaktır. Bu amaçla, yatay kesit bağımlılığı ve birim köke ilişkin testler uygulanacaktır. Çalışmada kullanılacak olan birim kök testi ile yapısal kırılma ve yatay kesit bağımlılığı dikkate alınacak ve bu durum çalışmanın özgün değerlerinden biri olacaktır. Bu amaçla Dünya Bankası veri tabanından elde edilen verilere ilişkin betimleyici istatistikler aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 2. Betimleyici İstatistikler

Yatay Kesit Sayısı	38
Gözlem Sayısı	798
Ortalaması	8.326
Standart Hatası	2.166
Varyans	4.694

            Betimleyici istatistiklerin sunulduğu tabloya bakıldığında; paneli oluşturan 38 yatay kesit biriminin olduğu, her bir yatay kesite ilişkin verilerin eksiksiz olarak elde edildiği ve toplam 798 gözlemin bulunduğu görülmektedir. Serilerin ortalama değeri 8.326’dır ve bunun anlamı analize konu örneklem ülkelerinin güncel sağlık harcamalarının GSYİH’nın ortalama yüzde 8.326’sına denk olduğudur. Ayrıca analiz edilecek veri setinin standart hatası 2.166 ve varyans değeri ise 4.694’tür. Çalışmanın örneklemini oluşturan 38 OECD ülkesi aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 3. OECD Ülkeleri

Almanya	Estonya	İsviçre	Letonya	Slovakya
Amerika Birleşik Devletleri	Finlandiya	İtalya	Litvanya	Slovenya
Avustralya	Fransa	Japonya	Lüksemburg	Şili
Avusturya	Hollanda	İzlanda	Macaristan	Türkiye
Belçika	İrlanda	Kanada	Meksika	Yeni Zelanda
Birleşik Krallık	İsrail	Kolombiya	Norveç	Yunanistan
Çekya	İspanya	Kore	Polonya
Danimarka	İsveç	Kosta Rika	Portekiz

  VERİLERİN TOPLANMASI VE ANALİZİ Sağlık harcamalarının sürdürülebilirliğine odaklanan bu çalışmada, güncel sağlık harcamalarının GSYİH’nın yüzdesi olarak sunumunun yapıldığı veri seti kullanılacaktır. Bu çalışmanın örneklemini oluşturan 38 OECD ülke ekonomisine ilişkin istatistiki seriler Dünya Bankası (World Bank) veri tabanından elde edilmiştir. Dünya Bankası veri tabanından OECD ülkelerine ait veriler ayrı ayrı elde edilerek analize elverişli hale getirilmiştir. 38 OECD ülkesine ait 2000- 2020 yılları arasına kapsayan her ülke için 21 yıllık istatistiki seriler yıllık frekansta derlenmiştir. Panel veri modellerinin kullanılacağı bu çalışmada 38 yatay kesit için toplamda 798 gözlem analiz edilecektir. Tüm yatay kesitlere ilişkin gözlemlerin tümü elde edilmiş ve dengeli bir panel ile çalışılacaktır. Çalışmadaki istatistiki serinin analizi için STATA 17 paket programında faydalanılacaktır.   BULGULAR Bazı panel birim kök testleri, paneli oluşturan yatay kesitler arasındaki bağımlılığı tek başına dikkate alırken bazıları ise hem bu kesitler arası bağımlılığı hem de bununla birlikte yapısal kırılmaları da dikkate almaktadır. Literatüre bakıldığında hem yatay kesit bağımlılığını yani paneli oluşturan yatay kesitlerin birbirleri ile bağlantılı olduğunu dikkate alan ve bunun yanında serilerde olması muhtemel yapısal kırılmaları da göz önünde bulunduran testlerin daha robust, güvenilir sonuçlar verdiği gözlenmektedir. Tüm bu üstünlükler dikkate alındığında, serilerde olması muhtemel yapısal kırılma ile birlikte serilerin birbirleri ile ilişkili olması durumu olan yatay kesit bağımlılığını dikkate alan Karavias ve Tzavaliz (2014) testi bu çalışmada uygulanmıştır. Çalışmanın örneklemini oluşturan OECD ülkeleri arasında bir ilişkinin mevcudiyeti kuvvetle muhtemeldir. Bu nedenle öncelikle muhtemel yatay kesit bağımlılığının tespitine ilişkin yapılan testler ve sonuçları aşağıda tabloda sunulmuştur. Tablo 4. Yatay Kesit Bağımlılık Testleri

Test	Test İst.	Prob.
Breusch-Pagan LM	6959.577	0.00
Pesaran scaled LM	166.8569	0.00
Bias-corrected scaled LM	165.9069	0.00
Pesaran CD	61.14515	0.00

Yatay kesit bağımlılığın tespitine ilişkin Breusch-Pagan (1980) LM, Pesaran (2004) scaled LM, Baltagi, Feng and Kao (2012) bias-corrected scaled LM, Pesaran (2004) CDLM testleri uygulanmıştır. Bu çalışmada, paneli oluşturan serinin yatay kesit boyutu, paneldeki zaman boyutundan büyük olduğu için Baltagi, Feng and Kao (2012) bias-corrected scaled LM ve Pesaran (2004) CDLM testleri daha etkin sonuçlar verecektir. Ancak diğer testlerde uygulanarak bir değerlendirme yapılabilir. Uygulanan bu testlerin boş hipotezi yatay kesit bağımlılığının ya da hata terimlerinde korelasyon olmadığı yönündedir. Yapılan tüm test sonuçlarına göre boş hipotez reddedilmiştir ve paneli oluşturan seriler arasında yatay kesit bağımlılığının var olduğu görülmüştür. Karavias ve Tzavaliz (2014) testinde, hata terimlerindeki yatay kesit bağımlılığını dikkate almak için analiz edilecek panelin her bir kesiti için ortalamadan arındırılma işlemi yapılmaktadır. Nitekim bu durum panel birim kök sınamalarında yatay kesit bağımlılığının etkilerinin azaltılması için önerilen bir dönüşümdür. Bu çalışmada yapısal kırılma altında yatay kesit bağımlılığının dikkate alındığı birim kök prosedürüne göre tahmin yapılmıştır ve sonuçları aşağıda tablo halinde sunulmuştur. Tablo 5. Karavias ve Tzavaliz (2014) Panel Birim Kök Test Sonuçları

	Sabitli			Sabitli ve Trendli
	test ist.	Bootstrap kritik değer	Prob	test ist.	Bootstrap kritik değer	Prob
	-14.17	1.486	0.00	-2.264	-0.627	0.00
Yatay kesit bağımlılığı	VAR			VAR
Bootstrap yineleme	100			100
Anlam düzeyi	%5			%5
Gözlem (Panel Sayısı)	798 (38)			798 (38)
Kırılma Tarihi	2019			2011

Yukarıdaki tabloda serinin ortalamadan arındırılmış hali alınarak uygulanan Karavias ve Tzavaliz (2014) test sonuçları sunulmuştur. Serinin ortalamadan arındırılması ile yatay kesit bağımlılığı dikkate alınmış ve yine yapısal kırılma altında robust sonuçlar elde edilmiştir. Karavias ve Tzavaliz (2014), test sonuçlarına göre sabitli modelde ve hem sabit hem de trendli modelde boş hipotez reddedilmiştir. Bu testin boş hipotezi, paneli oluşturan tüm kesit serilerinin birim kök içerdiği yönünde iken alternatif hipotez bazı yatay kesit serilerinin ya da tüm serilerin durağan süreç gösterdiği biçimindedir. Elde edilen bu bulgular, bazı kesitlerin ya da tüm paneli oluşturan serilerin durağan bir süreç gösterdiği yönündedir.