Kimlikteki yaşınızla beyin yaşınız aynı olmayabilir. Örneğin biyolojik yaşınız 40 olsa da beyniniz 60 yaş sinyalleri verebilir. Nazan DOĞANER HALICI. Yaşımız ilerledikçe yalnızca bedenimiz değil, beynimiz de yaşlanıyor. Ancak uzmanlar; sigara, alkol, kirli hava, hazır gıda, stres ve hareketsizlik gibi faktörlerin de beynin yaşlanma hızını artırdığına dikkat çekiyor. Unutkanlık, dikkat dağınıklığı, yavaş düşünme, öğrenme güçlüğü ve beyin sisi gibi sorunlar beynin “yaşlandığını” gösteren işaretler olabiliyor. Peki beyniniz kaç yaşında? Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu sorunun cevabını az çok tahmin edebilmeyi sağlayan basit bir test hazırladı.

Beyin Yaşını Yavaşlatmanın Yolları

Beyin yaşınızı bilmek, sağlıklı yaşlanmanın ilk adımıdır. Küçük değişikliklerle hafızanızı güçlendirebilir, zihinsel performansınızı artırabilir ve yıllarca genç bir beyinle yaşam sürebilirsiniz. Öncelikle yaşam tarzınızı değiştirin: Sağlıklı beslenin, susamadan su için, günde en az 7-8 saat uyuyun, sigara (e-sigara, nargile vb) ve alkolden uzak durun. Yabancı bir dil öğrenin. Hayatınızda mutlaka egzersiz olsun. Beyin egzersizlerinizi de ihmal etmeyin. Bulmaca çözün, bir yere giderken ya da eve dönerken farklı yolları tercih edin, yeni bir dil öğrenin.

Sağ ve Sol Beyin İş Birliği

Beynin sağ ve sol yarımküreleri farklı işlevlere sahiptir: Sol beyin: Mantık, analiz, dil, matematik, planlama. Sağ beyin: Yaratıcılık, ritim, görsel algı, duygular. Günlük yaşamda aslında iki taraf birlikte çalışır. Ancak özel egzersizlerle bu işbirliğini bilinçli olarak artırmak, beyin sağlığını korumak için büyük bir avantaj sağlar. Sağ ve sol beynin birlikte çalışması, beynin içinde yedek yollar ve köprüler oluşturur. Bu durum, beynin esnekliğini ve dayanıklılığını artırır. Yeni sinir bağlantıları kurulur, mevcut yollar güçlenir, zihinsel esneklik artar, yaşlanmaya karşı koruyucu bir kalkan oluşur. İşte bu yüzden sağ–sol beyin egzersizleri, beynin genç kalmasında etkili bir yöntemdir.

Beyin Egzersizleri Önerileri

Sağ ve sol beyni aynı anda çalıştıran egzersizler: Dil +Hareket: Yabancı dilde sayarken ip atlamak. Matematik +Ritim: Basit hesap yaparken ellerle ritim tutmak. Sanat +Mantık: Nota okuyarak enstrüman çalmak. Denge +Hafıza: Tek ayak üzerinde dururken bulmaca çözmek. Bu tür egzersizler, beynin farklı bölgelerini aynı anda uyararak hem sağ hem sol yarımküreyi aktif hale getirir.

Beyin Yaş Testi: Hemen Deneyin

Aşağıdaki sorulara “evet” ya da “hayır” diye cevap verin.

1. Kelime bulmakta zorlanıyor musunuz? Sık sık ‘Dilimin ucunda ama bir türlü aklıma gelmiyor’ diyorsanız, bu hafıza ile dil merkezleri arasındaki iletişimin yavaşladığını gösterir. Yaş ilerledikçe sinir hücreleri arasındaki bağlantılar zayıflar ve kelime bulmak zorlaşır.

2. Randevularınızı ya da eşyalarınızı sık sık unutuyor musunuz? Çantanızı nereye koyduğunuzu hatırlamıyor veya randevuları karıştırıyorsanız, kısa süreli hafıza zorlanıyor olabilir. Dikkat eksikliği, bilgilerin hafızaya kaydedilmesini engeller ve unutkanlık nedeni haline gelir.

3. Yeni bir şey öğrenmek size zor geliyor mu? Yeni bir dil, farklı bir uygulama ya da hobi öğrenmekte zorlanıyorsanız, beyninizin plastisite kapasitesi yani yeni bağlantılar kurma hızı azalmış olabilir.

4. Aynı anda iki işe odaklanmakta güçlük çekiyor musunuz? Eskiden yemek yaparken telefonla konuşabiliyordunuz ama şimdi zor geliyorsa, bu dikkat ve yürütücü işlevlerde yavaşlama anlamına gelebilir. Beyin aynı anda birden fazla görevi yerine getirmeye çalışırken daha çok enerjiye ihtiyaç duyar. Bu karşılanmazsa hata riski artar.

5. Sabahları yorgun mu kalkıyorsunuz? Yeterince uyumanıza rağmen dinlenmemiş uyanıyorsanız, beynin gece ‘çöp toplama sistemi’ olan glimfatik sistem çalışmıyor olabilir. Bu da ertesi gün beyin sisi ve yorgunluğa yol açar.

İşte sonuç: Eğer 5 sorudan 3 veya daha fazlasına “evet” dediyseniz, beyniniz biyolojik yaşınızdan daha yaşlı olabilir. Bu bir hastalık tanısı değildir ama beyninizin bakıma ihtiyaç duyduğunu gösteren önemli bir işarettir.