Nöbetçi Eczaneler
Yüksek trafik cezaları gündemde kalmaya devam ediyor. Zaten geçim sıkıntısı çeken vatandaşlar yüksek cezalarla iyice bunalmış durumda. Trafik denetimlerinin uygulanışı ile ilgili de fazlaca şikayet bulunmakta.
**
Yüksek trafik cezaları trafik kazalarını önlemede etkili midir? Bu sorunun cevabına trafik kazalarının son dönemlerdeki gelişimine ışık tutarak cevap vermeye çalışalım.
**
TÜİK tarafından yayınlanan “2024 yılı Karayolu Trafik Kaza İstatistikleri” incelendiğinde son 10 yılda kaza sayılarının sayısında bir artış olduğu görülüyor. Toplam kazaların içinde ölümlü ve yaralanmalı kazaların oranında da ciddi bir artış var. 2024 yılına geldiğimizde bu oran yüzde 18.5 olmuş. Yani her 100 kazadan yaklaşık 19’u ölüm veya yaralanmayla sonuçlanmış. Bu bize kazaların daha büyük bir kısmının ciddi yani ölüm ve yaralanma içeren şekilde sonuçlandığını gösteriyor. Bu oranın Avrupa’da ortalama olarak yüzde 12’lerde olduğunu belirtelim.
**
Son 10 yıl içinde trafiğe kayıtlı araç sayısında da bir artış olduğu muhakkak. Bunu dikkate alarak da bir analiz yapmak gerekir. Türkiye’de 2024 yılı itibariyle yaklaşık olarak 31 milyon 301 araç var. 2015 yılında bu sayı yaklaşık 20 Milyon idi. Yani son 10 yılda 11 milyon kadar araç trafiğe çıkmış.
**
Son 10 yıllık süre içinde toplam kaza sayısının trafiğe kayıtlı araç sayısına oranı azalmış. Yani her 100 araç başına daha az kaza düşmüş (2024 yılında yüzde 4.61). Yani her 100 araçtan yaklaşık 5’i bir yıl içinde kazaya karışmış. Bu oran 2021 yılında da hemen hemen aynı. Bu bakımdan son yıllarda burada da belirgin bir iyileşme yok. Burada şuna dikkat edelim: Bu oranın düşmesi araç başına daha az kaza olması anlamına gelmekle birlikte yukarıda belirttiğimiz ölümlü ve yaralanmalı kaza verilerini dikkate aldığımızda bu kazaların daha ölümcül hale geldiğini gösteriyor. Bu oranın Avrupa’da ortalama olarak yüzde 3’lerde olduğunun altını çizelim.
**
Ölümlü ve yaralanmalı kaza sayısının trafiğe kayıtlı araç sayısına oranında da son 10 yılda belirgin bir düşüş yok. Hatta 2021 yılında her bin araçtan ölümlü ve yaralanmalı kazaya karışan araç sayısı 7.4 iken 2024 yılında 8.5 olmuş. Bu oranların gelişmiş ülke ortalamalarının iki katından fazla olduğunu belirtelim.
**
Son 10 yılda 100 bin araç başına ölü sayısında önemli bir azalış var (2024 yılı için yaklaşık 20). Bu azalışta acil müdahale hizmetlerindeki ve karayollarındaki iyileştirmelerinde etkili olabileceğinin altını çizelim. 100 bin araç başına yaralı sayısında da bir azalış var (2024 yılı için yaklaşık 1230). Ancak 2021 sonrasına baktığımızda araç başına ölü sayısında sınırlı bir düşüş, yaralı sayısında ise yine sınırlı bir artış olduğunu görüyoruz.
**
Trafik denetimleri gelişmiş ülkelerde de fazla. Radar uygulamaları ile hız denetimi, emniyet kemer kontrolü, alkollü araç kullanımı ile ilgili sık denetimler gerçekleştiriliyor. Ancak bu ülkelerde söz konusu denetimlerin temel amacı sürücü davranışlarını kalıcı olarak düzeltmektir, yani sadece ceza kesmek değildir.
**
Bu ülkelerde sabit radarlar ve ortalama hız tespitinden tutun trafikte telefon kullanımına yönelik birçok uygulama vardır. Ancak trafik ile ilgili eğitim ve medya farkındalığı çok yüksektir. Sürücüler cezayı değil yakalanmayı önemser. Yani kırmızı ışıkta geçen bir sürücü bu eylemin cezası kaç para diye düşünmez, beni burada yakalarlar mı diye düşünür. Yani sürücüler cezanın ağırlığına bakmaz cezanın uygulanma ihtimali üzerinden karar verir. Bu yüzden cezanın yüksek olması caydırmaz yakalanma olasılığı caydırır.
**
Trafik güvenliğinin sadece hız kontrollerine değil aynı zamanda daha bütüncül bir anlayışla sağlandığı gelişmiş ülkelerde trafik kazalarında ölüm oranı yüzde 2-4’ler arasındayken Türkiye’de yüzde 7’ler civarındadır.
**
Bütün bu veriler Türkiye’de trafik kazalarına ilişkin bir iyileşmeye işaret etmiyor. Trafik kazaları daha ölümcül ve yaralanmalı hale geliyor. Ceza makbuzlarının çoğalmasına rağmen ama trafik kazaları can almaya devam ediyor. Çünkü ceza tek başına bir çözüm oluşturmaz. Trafik güvenliği sadece cezayla sağlanmaz
**
Sistematik bir denetimle, eğitimle, altyapıyla desteklenmeyen bir ceza politikası sadece bütçeye gelir yazar ama güvenliğe katkı sağlamaz. Bu noktada daha yapısal önlemlerin alınması gerekiyor.
**
Sürücülerin eğitimi, iyi tasarlanmış yollar, tutarlı trafik işaretleri, sürücü kurslarındaki eğitimin gözden geçirilmesi, keyfi hız sınırlarını kaldırmak, cezaya vurgu yapmak yerine kurallara uygun davranmaya odaklanan toplumsal kampanyalar ve bunun gibi birçok uygulamanın yerine getirilmesi gerekmekte. Çocuklarda ve gençlerde trafik bilincinin oluşturulması ile ilgili eğitim müfredatında değişiklikler yapılmalı.
**
Bunlar yapıldığı zaman trafik kültürü oluşturulur ve trafik güvenliği kalıcı biçimde sağlanmış olur. Aksi takdirde ceza uygulamasına konu olan tabelalar trafik kazalarının sessiz tanıkları olmaya devam eder.
——————————————————
VERİLER-1
ÖLÜMLÜ + YARALANMALI KAZA / TOPLAM KAZA SAYISI
2015
ÖLÜMLÜ VE YARALANMASI KAZA SAYISI: 183 011
TOPLAM KAZA SAYISI: 1 313 359
ORAN: 13.9
2024
ÖLÜMLÜ VE YARALANMASI KAZA SAYISI: 266 854
TOPLAM KAZA SAYISI: 1 444 026
ORAN: 18.5
VERİLER-2
KAZA SAYISI / TRAFİĞE KAYITLI ARAÇ SAYISI
2015
KAZA SAYISI: 1 313 359
ARAÇ SAYISI: 19 994 472
ORAN: 6.5
2021
KAZA SAYISI: 1 186 353
ARAÇ SAYISI: 25 249 119
ORAN: 4.69
2022
KAZA SAYISI: 1 232 957
ARAÇ SAYISI: 26 482 847
ORAN: 4.65
2024
KAZA SAYISI: 1 444 026
ARAÇ SAYISI: 31 301 389
ORAN: 4.61
VERİLER-3
ÖLÜMLÜ VE YARALANMALI KAZA SAYISI / TRAFİĞE KAYITLI ARAÇ SAYISI
2015
ÖLÜMLÜ VE YARALANMASI KAZA SAYISI: 183 011
ARAÇ SAYISI: 19 994 472
ORAN: 0.91
2021
ÖLÜMLÜ VE YARALANMASI KAZA SAYISI: 187 963
ARAÇ SAYISI: 25 249 119
ORAN: 0.74
2022
ÖLÜMLÜ VE YARALANMASI KAZA SAYISI: 197 261
ARAÇ SAYISI: 26 482 847
ORAN: 0.74
2024
ÖLÜMLÜ VE YARALANMASI KAZA SAYISI: 266 854
ARAÇ SAYISI: 31 301 389
ORAN: 0.85
VERİLER-4
ÖLÜ SAYISI / TRAFİĞE KAYITLI ARAÇ SAYISI
2015
ÖLÜ SAYISI: 7530
YARALI SAYISI: 304 421
ARAÇ SAYISI: 19 994 472
ÖLÜ ORAN: 0.037
YARALI ORAN: 1.52
2021
ÖLÜ SAYISI: 5362
YARALI SAYISI: 274 615
ARAÇ SAYISI: 25 249 119
ÖLÜ ORAN: 0.021
YARALI ORAN: 1.09
2024
ÖLÜ SAYISI: 6351
YARALI SAYISI: 385 117
ARAÇ SAYISI: 31 301 389
ÖLÜ ORAN: 0.020
YARALI ORAN: 1.23
