Nöbetçi Eczaneler
ABD Ticaret Bakanlığı’nın Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), Aralık 2024’te Wingtech Technology’yi kara listeye (Entity List) almıştı. Bu şirketin %100 hissesine sahip olduğu Nexperia, dolaylı olarak ihracat kısıtlamalarına maruz kaldı. Hollanda hükümeti, 30 Eylül 2025’te “Mal Mevcudiyeti Yasası”nı devreye sokarak Nexperia’nın faaliyetlerini kontrol altına aldı. Karar, şirketin Avrupa’daki çip üretimini Çin’e taşıyabileceği endişesiyle alındı. Eski CEO Frans Scheper, bu hamlenin ABD baskısıyla gerçekleştiğini iddia etti. Hükümet, acil durumlarda şirket kararlarını veto edebilecek, ancak normal üretim devam ediyor.
Çin Ticaret Bakanlığı (MOC), 4 Ekim 2025’te Nexperia’nın Çin iştirakleri ve taşeronlarının belirli bileşenleri (transistör, diyot gibi) Avrupa’ya ihraç etmesini yasakladı. Bu, aylık 6 milyar çipin sevkiyatını bloke etti. Nexperia, otomotiv elektroniği için kritik ECU (elektronik kontrol üniteleri) parçalarının tedarikçisi. TechInsights’a göre, transistör ve diyot segmentinde küresel pazarın %40’ını elinde tutuyor. Şirket, 6 binden fazla ürünüyle otomotiv, tüketici elektroniği ve endüstriyel alanlarda vazgeçilmez.
Otomotiv Sektöründe Alarm Zilleri
Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği (ACEA) Genel Müdürü Sigrid de Vries, tedarik zincirlerinin çeşitlendirilmesine rağmen riskin sıfırlanamadığını vurguladı. Birlik, yeni tedarikçilerin devreye girmesinin aylar süreceğini, mevcut stokların haftalarla sınırlı olduğunu belirtti. Otomotiv İnovasyonu İttifakı CEO’su John Bozzella, gecikmelerin ABD ve diğer ülkelerde üretimi sekteye uğratacağını, hatta diğer sektörlere sıçrayacağını söyledi. BMW, tedarik ağının etkilendiğini kabul ederken, Volkswagen ve Toyota henüz durma bildirmedi ancak “savaş odası” toplantıları başlattı. Pandemi dönemindeki gibi, talep düşüşü sonrası çip siparişleri kısılmıştı; şimdi tersine kıtlık yaşanıyor.
Türkiye’ye Yansımaları
Türkiye otomotiv sektörü, çiplerin %80-90’ını Almanya, Hollanda, Japonya, ABD ve Tayvan’dan ithal ediyor. Bir otomobilde ortalama 1.500-3.000 çip kullanılıyor; elektrikli araçlarda bu sayı 5.000’i aşıyor. Nexperia kesintisi, TOGG ve diğer yerli üreticileri doğrudan vurabilir. Uzmanlar, üretim yavaşlamasının ihracatı düşüreceğini ve iç piyasada otomobil fiyatlarını %10-20 artırabileceğini öngörüyor. Otomotiv Sanayicileri ve Yan Sanayicileri Derneği (Otosan), alternatif tedarik arayışlarını hızlandırdı.
Kriz, ABD-Çin ticaret savaşının (Trump’ın %100 tarife tehditleri dahil) Avrupa’ya sıçraması. Nexperia’nın Hamburg fabrikası etkilenirken, Çin’deki paketleme tesisleri bloke. Uzmanlar, krizin haftalar içinde fabrika kapanışlarına yol açabileceğini, fiyatların pandemi sonrası zirvelere dönebileceğini belirtiyor. Otomotiv devleri, acil diplomatik çözüm çağrısı yapıyor; Hollanda ve Çin görüşmeleri sürüyor. Yatırımcılar, çip stoklarını artırırken, elektrikli araç geçişi daha da gecikebilir.
