GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI VE DEFTERDARLIKLAR

Tarihi Gelişim

Osmanlılarda ilk mali teşkilat I. Murat (1359-1389) zamanında kurulmuştur. Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman zamanında imparatorluğun hem gelirlerinde, hem giderlerindeki önemli artış nedeniyle bu yapı geliştirilmiştir. 1838 yılına kadar Osmanlılarda tam anlamıyla bir Maliye Bakanlığı yoktur.

Devlet teşkilatı içinde resmen bir Maliye Nezareti 1838 yılında kurulmuştur. Bu nezaretin yapısı her biri bir “Reis” in başkanlığında “Daire”lerden oluşmaktadır. Bu daireler içinde Baş Vergisi veya Haraç Dairesi, “Avarız” ve “Bedeli Nuzil” denilen ve kentlerden mahalleler itibariyle alınan resimlerle ilgili dairedir. Bir anlamda bugünkü Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görevlerinin bu daire tarafından yürütüldüğü anlaşılmaktadır.

1838 yılında Avarız ve Bedel-i Nuzil Dairesi olarak kurulan bu gelir idaresi, 1936’da Varidat Umum Müdürlüğüne dönüşmüştür. 1942 yılında yapılan değişiklikle Varidat Umum Müdürlüğü kaldırılmış ve Vasıtasız Vergiler ile Vasıtalı Vergiler Umum Müdürlükleri kurulmuştur.

1946 yılında Vasıtasız Vergiler ile Vasıtalı Vergiler Umum Müdürlükleri de kaldırılmış ve Gelirler Genel Müdürlüğü oluşturulmuştur. 2005 yılında ise 5345 sayılı kanunla gerçekleştirilen yeniden yapılanma sonucunda Gelirler Genel Müdürlüğü, Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı’na dönüştürülmüştür.

Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmış olup, 15.07.2018 tarihli ve 30479 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığının kurulmasına, teşkilat, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin esasları yeniden düzenlemiştir.

Ayrıca, 3 Temmuz 2024 tarihli ve 32591 sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair 161 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Gelir İdaresi Başkanlığı Teşkilat yapısı yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile 29 ilde bulunan 30 Vergi Dairesi Başkanlığı ile 52 ilde bulunan Maliye Bakanlığına bağlı Defterdarlıklar kaldırılarak, 81 ilde Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı Defterdarlıklar kurulmuştur.

Afyonkarahisar Defterdarlığı bu yeni düzenleme ile Defterdarın altında Gelir Yönetimi ve Denetim Grup Müdürlüğü ve Personel ve Diğer Hizmetler Grup Müdürlüğü olmak üzere iki yeni grup müdürlüğü kadrosu ihdas edilmiştir. Gelir Yönetimi ve Denetim Grup Müdürlüğünün altında Gelir Yönetimi ve Denetim Müdürlüğü, Personel ve Diğer Hizmetler Grup Müdürlüğü altında ise Personel ve Diğer Hizmetler Müdürlüğü kurulmuştur. Ayıca, Merkezde Muhakemat Müdürlüğü, Muhasebe Müdürlüğü, Kurumlar Döner Sermaye Saymanlık Müdürlüğü, ikisi merkezde altısı ilçede olmak üzere Sekiz Vergi Dairesi Müdürlüğü ve Onüç Malmüdürlüğü ile hizmet vermektedir.

Ülkemizde Her yıl Şubat ayının son haftası Vergi Haftası olarak kutlanmakta olup, 2025 yılı Vergi Haftası, 24 Şubat – 2 Mart tarihleri arasında kutlanmıştır. Bu hafta boyunca, vergi sisteminin önemi, vergi ödemenin toplum için gerekliliği ve vergi bilincinin yaygınlaştırılması amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.

Etkinlikler arasında:

Vergi bilgilendirme etkinlikleri ve seminerler,
Vergi eğitim programları,
Kamu kurum ve kuruluşlarının, meslek odalarının ziyaretleri ve okullarda yapılan sunumlar, bulunmaktadır.

Gelir İdaresi Başkanlığı, gelir politikasını adalet ve tarafsızlık içinde uygulamak; vergi ve diğer gelirleri en az maliyetle toplamak; mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu sağlamak; mükellef haklarını gözeterek yüksek kalitede hizmet sunmak suretiyle yükümlülüklerini kolayca yerine getirmeleri için gerekli tedbirleri almak; saydamlık, hesap verebilirlik, katılımcılık, verimlilik, etkililik ve mükellef odaklılık temel ilkelerine göre görev yapmak üzere kurulmuştur.

Misyonumuz

Mükellef haklarını gözeterek vergide gönüllü uyumu artırmak ve kaliteli hizmet sunarak vergi ve diğer gelirleri toplamaktır.

Vizyonumuz

Ekonomik aktiviteleri kavrayarak vergi ve diğer gelirleri tam ve zamanında toplayan, kayıtlı ekonomiyi teşvik eden, yetkin beşeri sermayesiyle kaliteli hizmet sunan, mükellef odaklı, yenilikçi ve katılımcı örnek bir idare olmaktır.

Temel Değerlerimiz

Saydamlık, Katılımcılık, Etkinlik, Verimlilik, Güvenilirlik, Adalet, Tarafsızlık, Çözüm Odaklılık, Yetkinlik, Sürekli Gelişimdir.

Vergi Sistemi

Vergi, devletin egemenlik hakkına dayanarak, kamu hizmetlerinin finansmanında kullanılmak üzere, gerçek ve tüzel kişilerden, ödeme güçlerine göre, karşılıksız ve zorunlu olarak alınan, parasal meblağlardır. Ancak vergiler, sadece kamu hizmetlerinin finansmanını sağlama amacına hizmet etmezler. Aynı zamanda gelir dağılımında adalet, ekonomik büyüme ve ekonomik istikrarın sağlanması gibi mali olmayan amaçlara ulaşmada da vergilerden yararlanılır. Bu çerçevede vergiler, maliye politikasının en etkin araçlarındandır.

Her ülkenin vergi sistemi kendine özgüdür. Vergi sistemlerini o ülkenin ekonomik, siyasi ve sosyal şartları şekillendirir ve bu nedenle her ülkenin vergi sistemi birbirinden farklıdır. Türk vergi sistemi de ülkemizin kendi şartlarından doğmuş, maliye politikasının mali ve mali olmayan amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik olarak dizayn edilmiş ve bugünkü yasal hükümlerle hayat bulmuştur.

Vergi sistemi birçok ölçüte göre bölümlere ayrılarak analiz edilebilir. Bu ölçütler:

Mükellefin durumuna göre; subjektif ve objektif vergiler,
Vergiyi ödeyen ile vergi yükünü taşıyan kişi ayrıma göre; dolaysız ve dolaylı vergiler,
Verginin kapsamına göre; genel ve özel vergiler
Vergilendirilen ekonomik kaynağa göre; gelir üzerinden alınan vergiler, servet üzerinden alınan vergiler ve harcama üzerinden alınan vergiler.

Literatürde ağırlıklı olarak tercih edilen ölçüt, ekonomik kaynak ölçütüdür.

Ülkemizde uygulanan temel vergi türleri şunlardır:

Gelir Vergisi: Bireylerin gelirleri üzerinden alınan bir vergidir. Gelir seviyesine göre farklı oranlarda tahsil edilir. (artan oranlı bir vergidir.)
Kurumlar Vergisi: Kurumların karları üzerinden alınan bir vergidir. Oranı genellikle sabittir, ancak istisnalar ve teşvikler bulunabilir. (Banka, Finans Kuruluşları vb %30)
Katma Değer Vergisi (KDV): Mal ve hizmetlerin tüketimine dayalı bir vergidir. Birçok ürün ve hizmet için geçerlidir. (KDV Oranları %1 – %10 – %20 olarak uygulanmaktadır.)
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV): Alkollü içecekler, tütün ürünleri, lüks araçlar ve bazı tüketim malları gibi belirli ürünler için tahsil edilir.
Motorlu Taşıtlar Vergisi: Motorlu Taşıtlar üzerinden tahsil edilen bir vergidir. (servet vergisi)
Harçlar ve Damga Vergisi: İşlemler, sözleşmeler ve belgeler üzerinden alınır.

Vergi gelirleri devlet bütçelerinin en önemli kaynağı olup, Mükelleflerin cezai müeyyidelerle karşılaşmamak için vergi ile ilgili yükümlülüklerini zamanında ve doğru şekilde yerine getirmeleri gerekmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığı mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu sağlamak ve verginin beyanı ve ödenmesi ile diğer bir çok alanda kapsamlı çalışmalar yapmaktadır. B çalışmaların en önemlilerinden bir tanesi de Dijital Vergi Dairesi’dir.

Dijital Vergi Dairesi, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 7 Ekim 2023 tarihinde hayata geçirilen, vergi işlemlerinin elektronik ortamda sunulmasını amaçlayan bir platformdur. Bu platformda Beyanname, bildirim, dilekçe, tutanak ve rapor gibi belgelerin elektronik ortamda sunulması ve bu belgelere ilişkin işlemlerin sonuçlarının sistem üzerinden takip edilmesi, Borç sorgulama ve ödeme, Vergi kimlik numarası sorgulama ve doğrulama, Motorlu taşıtlar için ÖTV ve MTV hesaplama vb yapılmaktadır.

Dijital Vergi Dairesi, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 7 Ekim 2023 tarihinde hayata geçirilen ve Gelir İdaresi’nin görev tanımlarında yer alan tüm hizmetlerin yer aldığı ve mükelleflerin vergi işlemlerini yerine getirebilecekleri web sitesi ve mobil uygulamadır. Yani; dilekçe, beyanname, bildirim gibi belgelerin elektronik olarak verilmesi, sonuçlarının görülmesi ve vergilendirme süreçlerine dair ödevlerin yerine getirilmesi işlemleri bu platformdan yapılabilmektedir.

Dijital Vergi Dairesi sistemi ile mükellefler; şifre, elektronik imza veya diğer güvenlik araçlarını kullanarak elektronik uygulamalara tek bir yerden ulaşabilecek, işlemlerini hızlı ve güvenli bir platformda gerçekleştirecektir.

Dijital Vergi Dairesi’ne https://dijital.gib.gov.tr/portal/login adresinden “Kullanıcı Girişi” bölümünden giriş yapabilirsiniz. T.C. kimlik numaranız, vergi numaranız ya da kullanıcı kodu ve şifrenizi girerek sisteme girebilirsiniz. Dilerseniz e-Devlet hesabınız ile de giriş yapabilir ya da kayıt olabilirsiniz.

Dijital Vergi Dairesi üzerinden aşağıdaki işlemleri yapabilecek:

Borç ödeme(MTV ve trafik cezası, tapu harcı, sürücü belgesi harcı, pasaport harcı ödemesi gibi)
Mükellefiyet durum yazısı alınması,
Borç durum yazısı talebinde bulunulması,
Gelir Vergisi hesaplama,
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi verilmeyeceğine dair dilekçe verilmesi,
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi dönem değişiklik bildiriminde bulunulması,
Vergi kimlik numarası doğrulama,
Vergi kimlik numarası sorgulama,
MTV hesaplama,
e-Belge doğrulama,
e-Vergi levhası sorgulama,
Re’sen terk sorgulama,
ÖTV2A ödeme belgesi sorgulama,
Gümrük çıkış beyannamesi sorgulama,
Yabancılar için vergi kimlik numarası doğrulama,
Yabancılar için potansiyel vergi kimlik numarası sorgulama,
e-Devlet alındı numarası ile sorgulama,
Özelge talep edilmesi,
Emanet hesaplarında bekleyen tutarlara ilişkin dilekçeler,
Başkanlıkça uygun görülen diğer iş ve işlemler.

Ayrıca, Ticari, Zirai ve Serbest Meslek Kazanç sahipleri ile istisna tutarı üzerinde Gayrimenkul Sermaye İradı elde eden mükellefler 1 Mart 31 Mart 20025 tarihleri arasında Yıllık Gelir Vergisi Beyannamelerini vermeleri gerekmektedir. 2024 takvim yılında 33.000,00 ₺ üzerinde Gayrimenkul Sermaye İradı elde eden mükellefler yıllık gelir vergisi beyannamesini vermek zorundadırlar. Beyannamelerini Dijital Vergi Dairesinde bulunan Hazır Beyan Sistemini kullanarak vereceklerdir.

Yaşlı, Hasta ve Engelli Mükelleflerin GMSİ Beyannameleri Randevuyla İkametgahlarından Alınmaktadır. Vimeri’i (189) Arayarak Randevu Alabilirsiniz.

Bazı vergi beyannamelerinin verilme ve ödeme süreleri

Yıllık Gelir Vergisi Mart ayı içinde verilmekte, Mart ve Temmuz aylarında 2 eşit taksit halinde, Kurumlar vergisi beyannamesinin hesap döneminin kapandığı ayı izleyen 4. Ayın birinci gününden son günü akşamına kadar verilmesi gerekir ve beyannamenin verildiği ayın sonuna kadar ödenir. Bir vergilendirme dönemine ait katma değer vergilerini beyanname verecekleri ayın yirmisekizinci günü akşamına kadar beyan edilir ve ödenir.

Hazine ve Maliye Bakanlığımız Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı 81 Defterdarlığımız vasıtasıyla kendisine verilen bütçe gelir hedeflerini tutturma noktasında merkez ve taşra personeli 2025 yılında 7/24 sahada olacak olup, Afyonkarahisar’ında gelir bütçesindeki payının arttırılmasında hem mükelleflerimizin hem de kayıt dışılığın önlenmesinde vatandaşlarımızın yaptıkları mal ve hizmet alımlarında belge almaları sonucunda mermerden, termalden ve gastronomiden yaratılacak katma değer ile vergilerin bir önceki yıla göre artışında en büyük etken olmasını beklemekteyiz. Afyonkarahisar için 2025 yılının hem ihracat hem de vergi tahakkuk ve tahsilinde rekorların kırıldığı bir yıl olmasını umuyor, bütün vatandaşlarımızın önce alışveriş sonra fiş düsturuyla kayıt dışılığın önlenmesine destek olmasını bekliyoruz.

Unutmayınız ki atılan her okul temelinde vergi harcı vardır.

İbrahim GÜNDÜZ

DEFTERDAR