Nöbetçi Eczaneler
Dr. Şule Batbaylı (Köşe yazısı)
Sağlık turizmi sağlıklı olmak amacıyla yurt dışına yapılan seyahatleri ifade etmektedir. Diğer bir deyişle hastaların kendi ülkesinin sınırları dışından sağlık hizmeti almalarıdır. Yabancı hastalar sadece sağlık hizmeti almak için başka ülkelere gidebileceği gibi turizm amacıyla gidip iyileşmeyi de tercih edebilmektedirler. Sadece sağlık turizmi için gidilmesi halinde hasta sağlık turisti olarak tanımlanmaktadır. Ancak seyahatler bazen farklı şekilde olmaktadır; kişi yurt dışına turizm amacıyla gitmekte ve sonradan oluşan acil durumda veya ihtiyaç doğrultusunda sağlık hizmeti alması gerekmektedir. Böyle bir durumda hasta turist olarak geçmektedir. Her iki seyahat şeklinde de hasta sağlık hizmet almakta ve bunun karşılığında bedel ödemektedir. Ayrıca hastanın yanında gelen refakatçi ülkedeki otelcilik, seyahat, yeme-içme, alış-veriş gibi imkanlardan faydalanmaktadır. Dolayısıyla sağlık hizmeti oldukça yüksek bir geliri ifade etmektedir. Hem sağlık hizmetinin yüksek maliyeti nedeniyle ortaya çıkan yüksek fiyatlama hem de sektörle bağlantılı diğer harcamalar bulunmaktadır. Sağlık turizminde sağlık tesisleri, turizm, aracı ve yardımcı kuruluşlar, seyahat, finans, danışmanlık, inşaat ve sigorta şirketleri birbirleriyle koordineli olarak çalışmaktadır. Bu bakımdan sağlık turizmi katma değer yaratan bir alandır. Söz konusu gelir döviz geliri olup döviz açıklarında kullanılmaktadır.
Birçok gelişmekte olan ülke de cari açık sorunu bulunmaktadır. Ülkeler bu probleme çözüm aramaktadırlar. Cari açık sorunu bir döviz açığı olduğu için yüksek döviz getirisi sağlayan alanlar dikkat çekmektedir. Katma değeri yüksek olan sağlık turizmi de son yıllarda döviz kazandırıcı hizmet ticareti adıyla canlanmıştır. Ödemeler dengesine hizmet ticareti olarak kaydedilmektedir. Bazı ülkeler krizden çıkma yolu olarak sağlık turizmini değerlendirmişlerdir. Söz konusu ülkeler Asya ülkeleri olup 1990’lı yıllardan itibaren sağlık turizmine yatırım yapmaktadırlar. Hatta bölge sağlık turizmi için “yeni küresel dünyanın beklenmedik çocuğu” demiştir. Her ülke kendi coğrafi konumu, kültürel yakınlığı, eğitim düzeyi, tıp bilgisi ve maliyeti çerçevesinde altyapısını geliştirmektedir. Örneğin Singapur dünyada ilaç yatırımında diğer ülkelerin dikkatini çekmekte ve ülke sağlık alanında doğrudan yabancı yatırımın en fazla yapıldığı ülkeler arasında yer almaktadır. Hem komşu ülkelerin sağlık turizmi açısından gelişmiş olması hem de kendisindeki potansiyel, ülkenin sağlık turizminde daha da ilerlemesine yol açmaktadır. Bununla birlikte Singapur ve Malezya sağlık turizminde coğrafi yakınlık nedeniyle çevresindeki ülkeler tarafından tercih edilmektedir. Benzer şekilde Hindistan ile Umman arasındaki kültürel ve ticari ilişkiler sağlık turizmine yansımıştır. Başka bir örnek olarak da Şii Müslüman bir ailenin “üreme turizminden” yararlanmak istemesi verilebilir. Aile ülke tercihinde bulunurken dini ve kültürel inançlarını göz önünde tutmaktadır. Görüldüğü üzere hem sağlık turisti hem de sağlık turizmi hizmeti veren ülke avantaj ve dezavantajları değerlendirerek hareket etmektedir. Sağlık turizmini avantajlı yapan en önemli sebep nispi anlamdaki uygun maliyet ve ekonomik getiridir. Bunların dışında şu sebepler sağlık turizmini cezbedici kılmaktadır:
⦁ Kalite ve yeterli donanıma sahip olma (Örneğin Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Almanya, Güney Kore)
⦁ Sağlık hizmetindeki gelişmiş teknoloji kullanımı, coğrafi konum, turizm ve maliyet etkisi (Örneğin İsrail, Malezya, Türkiye)
⦁ Turizm cazibesi (Örneğin Kıbrıs Rum Kesimi, Kosta Rika, Singapur, Tayland)
⦁ Geleneksel politikalara devam etme (Örneğin Hindistan tıp alanında, İspanya yaşlı turizminde, Macaristan termal turizmde)
⦁ Coğrafi ve politik avantajlar (Örneğin Brezilya, İran, Malezya, Ürdün)
⦁ Birbirleriyle akrabalık bağları olan ülkeler (Örneğin Türkiye, Azerbaycan, Bulgaristan, Suriye, Yunanistan)
⦁ Yurtdışında eğitim almış sağlık sunucuları ve yüksek yabancı sermaye girişi (Örneğin Brezilya, Hindistan, Malezya, Malta, Ürdün)
Günümüz dünyasında sağlık turizminin geldiği nokta Şekil 1’de net olarak gözükmektedir. Bu hareketlilik bazen çift yönlü yani karşılıklı bazen de tek yönlü olarak gerçekleşmektedir. Sağlık turizmi için gerçekleştirilen seyahatlerin büyük çoğunluğu Amerika ve Asya Kıtası’nadır. Bu anlamda en fazla sağlık turisti gönderen bölgenin Avrupa Kıta’sı olduğu görülmektedir. Şekil 1’e göre Asya Kıta’sındaki uluslararası hastaların çoğunlukla kendi bölgelerini tercih ettiği söylenebilir.
Şekil 1: Sağlık Turizmi Hareketliliği
Kaynak: Tontuş, 2019: 14
Tablo 1’de dünyada sağlık turizmi açısından en çok talep edilen tedaviler yer almaktadır. Bunlar içinde özellikle kalp cerrahisi ve estetik cerrahi bu anlamda oldukça popülerdir.
Tablo 1: Sağlık Turizminde En Çok Talep Edilen Tedaviler
Estetik cerrahi Yüz germe, vücut şekillendirme, göğüs küçültme veya büyültme
Diş cerrahisi Protez/diş rekonstrüksiyon, kozmetik diş tedavisi
Kalp cerrahisi Kalp yetmezliği için kök hücre tedavisi, koroner arter bypass, perkütan koroner anjiyoplasti/stentleme, kalp kapakçığı replasmanı/rekonstrüksiyonu
Ortopedik ameliyatlar ve omurga ameliyatları Diz protezi, kalça protezi/yüzey yenileme, disk alanı yeniden yapılandırma / disk replacement, artroskopi / eklem rekonstrüksiyonu, laminektomi / spinal dekompresyon
Bariatrik cerrahi Mide bypası, laparoskopik ayarlanabilir mide bandı, aşırı kilo kayıplarından sonra vücut şekillendirme
Üreme sistemi Tüp bebek, cinsiyet değiştirme prosedürleri, histerektomi, prostatektomi / transüretral rezeksiyon
Organ ve doku nakli Kemik iliği nakli, solid organ nakli; böbrek ve hepatik, kök hücre tedavisi, kalp yetmezliği, nörolojik tedaviler
Diğer hizmetler Genel tıbbi değerlendirme / checkup, lasik göz ameliyatları, diğer çeşitli tedaviler
Kaynak: Horowitz, Rosensweig ve Jones, 2007: 5
Sağlık turizmi ülkelere ekonomik katkısından dolayı dünyada hızlı gelişen bir alan olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle ülkeler sektöre yatırım yapmaktadır. Maliyetleri en aza çekmek ve elde edilen kazancı nispeten arttırmak maksadıyla sektör çoğu zaman devlet tarafından desteklenmekte ve kontrol altına alınmaktadır. Ülkeler çeşitli kanun ve düzenlemelerle sağlık hizmetini yabancı hastalara maliyet etkili olarak ve etik çerçevede sunmayı hedeflenmektedir.
KAYNAKÇA
ARAVINDHAKSHAN Rajeev, “Globalization of Health Care and Medical Tourism – A Case Study From Oman”, www.asiabiotech.com, Vol.14, No.1, 2010, pp. 19-22.
BATBAYLI, Ş. (2021, Eylül). Sağlık Hizmeti İhracatı ve Türkiye Örneği. Doktora Tezi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CHANDA Rupa. “Trade in Health Services”. World Health Organization, Bulletin of the World Health Organization, 2002, ss. 158-163.
COHEN Erik, “Medical Tourism In Thailand”, Au-Gsb e-Journal, Vol.1, No.1, 2008, ss. 25-37.
CONNELL John, “Medical Tourism: Sea, sun, sand and … surgey”, Tourism Management, Vol.27, No.6, 2006, ss. 1093-1100.
ERTÜRK Emin, Döviz Ekonomisi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2018.
HOROWITZ Michael D, Jeffrey A ROSENSWEIG, Christopher A JONES, “Medical Tourism: Globalization of the Healthcare Marketplace”. MedGenMed: Medscape general medicine Vol.9(4), No.33, 2007, ss. 1-7.
IMF, Revision of the Fifth Edition of the IMF’s Balance of Payments Manual, Chapter 9. Washington: International Monetary Fund, 2007.
GOVERNMENT of INDIA, Export of Health Services, A Primary Survey in India. India: The Directorate General of Commercial Intelligence and Statistics, Ministry of Commerce and Industry, 2017.
KILAVUZ Emine, Hatice ERKEKOĞLU, “Economic Analysis of the Medical Industry in Turkey”, Al-Farabi International Journal on Social Sciences, Volume (3), Issue (4), 2019, ss. 56-67.
MOGHIMEHFAR Farhad, Mohammad Hossein NASR-ESFAHANI, “Decisive Factors in Medical Tourism Destination Choice: A Case Study of Isfahan, Iran and Fertility Treatments”, Tourism Management, Vol.32, No.6, 2011, ss. 1431-1434.
ROSS Kim, Health Tourism: An Overview. HSMAI Marketing Review, Hospitalitynet, 2001, https://www.hospitalitynet.org/news/4010521.html (29.11.2020).
SMITH Richard D, Rupa CHANDA, Viroj TANGCHAROENSATHIEN, “Trade in Health Related Services”, Lancet, Vol.373, No.9663, 2009, ss. 593-601.
T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Kapsamında Sunulacak Sağlık Hizmetleri Hakkında Yönerge, 23.07.2013 tarihli ve 25541 Sayılı Yönerge, Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı, 2013.
T.C. Sağlık Bakanlığı, Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Hakkında Yönetmelik, 13.07.2013 tarihli ve 30123 Sayılı Yönerge, 2017, https://saglikturizmi.saglik.gov.tr/Eklenti/28811/0/saglik-turizmi-yonetmelikpdf.pdf, (29.11.2020).
TONTUŞ Ömer H, “Sağlık Turizmi Nedir?”, SATURK, 2019, ss. 1-38
