Kanserin Önlenmesinde Beslenmenin Rolü

Kanser, günümüzde en yaygın ve en ölümcül hastalıklardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Ancak yapılan araştırmalar, kanserin büyük ölçüde önlenebilir bir hastalık olduğunu gösteriyor. Sağlıklı bir yaşam tarzı ve dengeli beslenme, kansere yakalanma riskini önemli ölçüde azaltabilir. Peki, kanserden korunmak için nasıl beslenmeliyiz? Hangi besinlerden uzak durmalı, hangilerini soframıza daha fazla eklemeliyiz? İşte kanser ve kanserin önlenmesinde beslenmenin önemine dair bilinmesi gerekenler.

Kanserin Dünyada ve Türkiye’deki Önemi

Kanser, dünya genelinde ve Türkiye’de ölüm oranlarını etkileyen en büyük sağlık sorunlarından birisidir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, 2020 yılında dünya çapında yaklaşık 19.3 milyon yeni kanser vakası tespit edilmiştir. Bu vakaların bir kısmı tedavi edilebilirken, çoğu ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Kanserin erken teşhis edilmesi ve doğru tedavi yöntemlerinin uygulanması hayati öneme sahiptir. Ancak son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, kanserin önlenebilir bir hastalık olduğunu ortaya koymaktadır.

Türkiye, kanserin hızla arttığı bir ülke olma yolunda ilerlemektedir. Türkiye’de en sık görülen ölüm nedenleri arasında kanser, 2022 verilerine göre, dolaşım sistemi hastalıklarından sonra, ikinci sırada yer almaktadır. Akciğer, meme, kolorektal ve prostat kanserleri, Türkiye’de en yaygın görülen kanser türleridir. Ancak, Türkiye’deki kanser vakalarının büyük bir kısmının, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsenmesi ve beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesiyle önlenebilir olduğu düşünülmektedir.

Sağlıklı Beslenme ile Kanseri Önleyin

Beslenme, vücudumuzun sağlıklı kalması ve hastalıklara karşı dirençli olması için en önemli faktörlerden biridir. Özellikle kanser gibi kronik hastalıkların önlenmesinde tükettiğimiz besinlerin büyük bir rolü vardır. Yapılan çalışmalar, sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kanser riskini önemli ölçüde azaltabileceğini göstermektedir.

1. Sebze ve Meyve Tüketimini Artırın Sebze ve meyveler, kanserle savaşan antioksidanlar, vitaminler ve lif bakımından oldukça zengindir. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler, domates, havuç, brokoli ve lahana gibi sebzeler kanser karşıtı özelliklere sahiptir. C vitamini açısından zengin turunçgiller, yaban mersini ve nar gibi meyveler de bağışıklık sistemini güçlendirerek kansere karşı koruma sağlar.
2. Lifli Besinler Tüketin Lif, sindirim sistemini düzenleyerek bağırsak sağlığını korur ve özellikle kolon kanseri riskini azaltır. Tam tahıllar, kuru baklagiller ve sebzeler lif açısından zengin besinlerdir. Günlük beslenmenize tam tahılları, mercimek ve fasulye gibi kuru baklagilleri dahil ederek bağırsaklarınızı koruyabilirsiniz.
3. Sağlıklı Yağları Tercih Edin Doymuş yağlar ve trans yağlar kanser riskini artırabilir. Bu nedenle hayvansal yağlar yerine zeytinyağı, ceviz, badem, avokado gibi sağlıklı yağları tüketmek önemlidir. Omega-3 açısından zengin balıklar da bağışıklık sistemini güçlendirerek kansere karşı koruyucu etki gösterir.
4. Kırmızı ve İşlenmiş Et Tüketimini Sınırlayın Kırmızı et ve işlenmiş et ürünleri (sucuk, salam, sosis gibi) kansere yol açan bileşenler içerebilir. Bu nedenle haftada birkaç kez kırmızı et yerine tavuk, balık veya bitkisel protein kaynaklarını tercih etmek kanser riskini azaltmada önemli bir adımdır.
5. Şeker ve Rafine Karbonhidratlardan Kaçının Şekerli ve işlenmiş besinler, vücutta iltihaplanmaya neden olarak kanser hücrelerinin büyümesini destekleyebilir. Beyaz ekmek, beyaz pirinç ve şekerli içecekler yerine tam tahıllar, esmer pirinç ve doğal tatlandırıcılar tercih edilmelidir.
6. İşlenmiş Besinlerden Uzak Durun Fazla tuzlu, tütsülenmiş ve katkı maddesi içeren besinler, kanserojen maddeler içerebilir. Bu nedenle ev yapımı doğal besinlere yönelmek, vücuda alınan zararlı maddelerin miktarını azaltacaktır.
7. Sağlıklı Pişirme Yöntemleri Tercih Edin Sağlıklı beslenmenin temel taşlarından biri, yalnızca ne yediğimiz değil, aynı zamanda onu nasıl pişirdiğimizdir. Mangalda pişirilen etlerin vazgeçilmez lezzeti, maalesef sağlık açısından bazı riskleri de beraberinde getiriyor. Etlerin doğrudan yüksek sıcaklığa ve dumana maruz kalması, Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH’lar) ve Heterosiklik Aminler (HCA’lar) gibi kanserojen bileşiklerin oluşmasına neden olabiliyor. Bu maddelerin mide, bağırsak ve pankreas kanseri riskini artırabileceği bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir. Benzer şekilde, yüksek sıcaklıkta kızartılan besinlerde akrilamid adı verilen bir bileşik ortaya çıkabiliyor. Özellikle patates kızartması ve cips gibi nişasta içeriği yüksek besinlerde akrilamid oranı oldukça fazla. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bu bileşiğin potansiyel kanserojen olabileceğini belirtiyor. Kanserojen bileşiklerin oluşumunu en aza indirmenin en etkili yollarından biri, düşük sıcaklıkta ve nemli ortamda pişirme yöntemlerini tercih etmektir. Haşlama, buharda pişirme ve düşük ısıda fırınlama, besin değerini koruyarak sağlıklı bir alternatif sunar. Ayrıca, etleri pişirmeden önce sirke, limon suyu ve baharatlarla marine etmek, zararlı bileşiklerin oluşumunu azaltabilir.
8. Yeterli Su Tüketin Vücudun toksinlerden arınması için su tüketimi oldukça önemlidir. Günde en az 2-2,5 litre su içmek, zararlı maddelerin vücuttan atılmasını kolaylaştırarak kansere karşı koruyucu bir etki sağlar.

Beslenmenin Dışında Alınabilecek Önlemler

Beslenme, kansere karşı korunmada en önemli faktörlerden biridir ancak tek başına yeterli değildir. Bunun yanı sıra sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek de büyük önem taşır:

Sigara ve alkolden uzak durun: Sigara, kanserin en büyük sebeplerinden biridir. Alkol tüketimi de özellikle karaciğer ve mide kanseri riskini artırabilir.

Düzenli fiziksel aktivite yapın: Günlük en az 30 dakika egzersiz yapmak, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek kansere karşı koruma sağlar.

Stresten uzak durun: Stres, bağışıklık sistemini zayıflatarak hastalıklara karşı direnci düşürebilir. Meditasyon, yoga gibi tekniklerle stresi yönetmek sağlığınız için faydalı olacaktır.

Sonuç

Kanser, korkutucu bir hastalık olsa da önlenebilir bir durumdur. Sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlıkları edinmek, zararlı yiyeceklerden kaçınmak ve genel yaşam tarzını iyileştirmek, kanser riskini büyük ölçüde azaltabilir. Unutmayın, vücudunuza ne kadar iyi bakarsanız, o da size o kadar sağlıklı bir yaşam sunar. Kansere karşı önlem almak için bugün beslenme alışkanlıklarınızı gözden geçirin ve sağlıklı bir geleceğe adım atın!

 

Dr. Öğr. Üyesi Özgün ONBAŞI