Kanal 3 ekranlarında Özel Gündem programında moderatör Berna Uğur Türksoy’un yönelttiği, ‘Afyon için sizlere alanınız dahilinde bir yetki verilse neler yapılabilir?’ sorusunu cevap veren Özkaymak, “Bu kadar çok fayımız var, bu fayların bir an önce ivedilikli bir şekilde deprem üretme potansiyellerinin belirlenmesi gerekiyor” dedi. Tiryakioğlu verdiği cevapta, “En son meydana gelen depremi biliyorsak, bende o bölgedeki GPS ölçümleriyle fayların kayma hızlarını belirlerdim” dedi. Zorluer ise verdiği cevapta, “Afyonkarahisar Merkez olarak özellikle yapı stoğunun değişmesi için bazı çalışmaların acilen başlatılmasını isterdim” diye konuştu Kanal 3 ekranlarında Berna Uğur Türksoy’un hazırlayıp sunduğu Özel Gündem programına AKÜ Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve Jeoloji Müh. Bölümü Öğrt. Üyesi Prof. Dr. Çağlar Özkaymak, AKÜ Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdür Yardımcısı Prof. Dr. İbrahim Tiryakioğlu ve AKÜ Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. İsmail Zorluer konuk oldu. “BÜYÜK BİR FAY ZONUNUN KIRILMASI BİRDEN FAZLA SEGMENTİN KIRILMASI YIKIMA NEDEN OLDU” Özkaymak, Kahramanmaraş merkezli depremler konusunda yaptığı açıklamada, “Karada meydana gelen en güçlü bir depremlerden birisidir. Depremden sonra AFAD depremin şiddetini 11 olarak açıkladı. Bu depremin büyüklüğünün ve verdiği zararlardan sebeplerden bir tanesi aslında 2 büyük depremin ard arda yaşanmasıydı. İkisinin de oldukça büyük deprem olmasıydı. Büyük bir fay zonunun kırılması birden fazla segmentin kırılması yıkıma neden oldu. 10 ili etkiledi artçıları hala devam ediyor.  AKÜ Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi olarak önceliğimiz ulusal anlamda deprem riskini azaltmaya yönelik ARGE çalışmaları yapmak ve Türkiye’nin herhangi bir bölgesinde bu gibi depremler olduğu zaman anında bölgeye ulaşıp bilimsel verileri toplayabilmek amacımız. Bizde depremden sonra hızlı bir şekilde AKÜ olarak bölgeye gittik ilk ekiptik bölgeye giden. Büyük depremleri yaşadık arazide sahada izlerini takip etmeye çalıştık. Antakya ile Malatya arasında yaklaşık 220-230 km boyunca yer kabuğunun kırıldığını gözlemledik. Bunlar ilk depremin kırığı. 2 depremde de yaklaşık 150 km uzunluğunda bir yüzey kırığı meydana geldi. Bu depremler kabuk ölçeğinde meydana gelen depremler. Yer kabuğu kırılıyor ve kırılan bu zon boyunca yer kabuğunda hareket meydana geliyor. Bu zon üzerinde meydana gelen bu kadar büyük bir yırtılma daha sonra devam ediyor. Ana şok dediğimiz 7,7 7,6 depremlerden sonra bu bölgedeki sismik hareketlilik bitmiyor kırılmalar devam ediyor bunlarda artçı deprem olarak görülüyor” ifadelerini kullandı. “AFYONKARAHİSAR’DA BÜYÜK DEPREM BEKLEMİYORUZ” Özkaymak, faylar üzerinde araştırma yaptıklarını ifade ederek, “Fayların üzerinde araştırma yapıyoruz. Faylar üzerinde biz geleceği tahmin edebilmek için fayın geçmişini araştırıyoruz. O fay kaç yılda bir deprem üretiyor. Afyonkarahisar’da büyük deprem beklemiyoruz. Ama afyon il sınırları içerisi yakın çevresi düşünüldüğünde çok sayıda diri fay sayısı var. Türkiye’de diri fay sayısı olarak Türkiye’de ilk 5 il sıralamasındayız. Afyon da beklediğimiz maksimum deprem büyüklüğü 6,8.  Bu da azımsanmayacak kadar büyük, çünkü Afyon olarak sıkıntılarımız var. Bolvadin Sultandağı, çobanlar, ışıklar, sandıklı dinar hep fay üzerinde kurulu. Bu büyük bir sorun bizim için. Zamanın doldurmaya yakın yapı stoğumuz da çok fazla. İnsanlarımız da bu saatten sonra bilinçli bir şekilde davranmalılar. Afyonkarahisar Merkez’e yakın Gazlıgöl fayı var. Gecek fayı, Erkmen fayı var, Çobanlar, Işıklar fayı var. Biz bu fayların üzerinde en son ne zaman deprem oldu bilmiyoruz, bunlardan dolayı bu fayların deprem tekrarlama periyotlarını ve geleceğe yönelik tahminlerini de yapamıyoruz. Sadece bildiğimiz bu faylar tekrar deprem üretebilir. Bunu söylerken 6.8 büyüklüğüne kadar deprem üretebilir diyoruz bazı faylar için Afyon’da, buradaki amacımız insanları panik haline sokmak değil. Bu önümüzdeki yıllarda yüz yılda da olabilir, 50 yılda olabilir bu konuda yeteri kadar bilgimiz yok” diye konuştu. “RADON GAZI İYONOSFERE GEÇTİĞİ DÖNEMDE İYONOSFERDEKİ ELEKTRONLARDA HIZLANMA OLUYOR” Deprem sırasında çıkan ışıklar hakkında açıklama yapan İbrahim Tiryakioğlu, “Yer kabuğunun altında kayaçların birbiri ile sıkışması fayların birbiri ile etkileşimli durumunda oksijen atomunun yeryüzüne çıkarken çıktığı anda bir ışıma meydana geliyor. Bu ışımada parlaklı veriyor. Depremlerden hemen önce olabiliyor bu. Zaten sadece oksijen değil başka gazlarda çıkıyor. Bu gazlarda bu ışığa neden olabiliyor. Her ışımanın sonucunda deprem meydana gelmiyor. Bazı dönemlerde sadece oksijen atomu değil başka moleküllerde de atmosfere baskı yapıyor. Özellikle radon gazı iyonosfere geçtiği dönemde iyonosferdeki elektronlarda hızlanma oluyor. Bunları da depremlerdeki hareketlilik olarak tespit edebiliyorlar ama burada şöyle bir durum var. Güneş patlamaları esnasında da bu bölgedeki elektronlar hızlanabilir. Her ışımayı depremle ilişkilendirmek mümkün değil. Bir bölgenin tehlikeli odluğunu anlamak için ölçümler yapmak gerekiyor.  İlk olarak orada en son ne zamana deprem odluğunu bilmek gerekiyor. Biz harita mühendisi olarak jeolojik ölçümlere başlıyoruz. Uydu sistemleri ile fayın güncel hareketlerini belirliyoruz. Bu fay üzerinde birikim olup olmadığını hesaplıyoruz. En son olan depremden sonraki zamana göre toplam birikim miktarına göre de o bölgede olabilecek depremler üzerinde yorumlar yapabiliyoruz. Son zamanlarda yapılan çalışmalara göre orada birikimler gözleniyor. İstanbul da bu şekilde. Türkiye’de böyle birçok yer var yıllardır deprem olmamış ama enerji biriken çok yer var. Depremin 8. Günü 4 farklı üniversitenin araştırmacıları ile bölgeye gittik. Gprs ölçümleri yaptık. Türkiye 4 metre batıya kaydı ifadesi doğru değil. 4 metre 60 cm civarında batıya doğru bir hareket vardı ama her noktada değil. Bölgeye bağlı olarak hesaplanır. Adana’ya geldiğimizde 5 cm. fayın karşısına geçiyorsunuz güney batı yönünde hareket var. Fayın olduğu yerlerde 4-5 metre faydan uzaklaştıkça 3-4 cmlere düşüyor. Türkiye komple kaymadı o fay üzerindeki segmentler hareket etti. Bizim bunu yeryüzünde görebilmemiz için depremin 6’dan büyük olması lazım” dedi. “DEPREM YÖNETMELİĞİNDEKİ KRİTERLERE UYGUN PROJE ÇIKARILMALI” Zorluer, “Zemin olarak özellikle alüvyon zemin üzerinde olması Hatay’daki yıkımı artırmıştır. Sadece zemine bağlamakta doğru değil.  Yapı stoğu birçok ilde olduğu gibi o bölgede de görülüyor. Yapı stoğu gerçekten ilgili yönetmeliklere uygun değil. Ya da eskiden yapıldığı için günümüzdeki yönetmelikleri pek sağlamıyor. Malzemelerin yetersiz olması, denetim olmaması, işçiliğin yoğun olması gibi faktörlerde etkileniyor. Böylece bir depremde etkinin boyutu yıkıcı boyutlara çıkıyor.  Deprem yönetmeliklerinde ciddi iyileştirmeler yapıldı. Ancak yeterli değil. 30-40 yıllık yapılarımızda var. Eski yönetmeliklere tabi olan ve zamanla deformasyona uğramasından dolayı depreme dayanmama durumu söz konusu. Ama yeni yapılan yapılarda da yıkım söz konusu. Burada da denetim eksikliği giriyor devreye. Bu depremde ortaya çıkan enerji çok büyük. Deprem çok şiddetli olduğu için yönetmeliğe uygun yapılar bile yıkılabilirdi.  Deprem yönetmeliğindeki kriterlere uygun proje çıkarılmalı. Proje bitiminden sonra yapıya başlanma sürecinde denetim mekanizması devreye girecek. Temel kazısından itibaren her aşaması kontrol ediliyor. Kontrollerde özellikle taşıyıcı sistemin imalatı sırasında, kalıp çakımı, demirlerin döşenmesi beton dökümü ciddi miktarda önemli. Bunların yapım aşamasında da denetim mühendislerinin orada bulunmaları gerekir. Barkodla okuma sistemleri var bina ile ilgili her şey o şekilde denetim ve takip sistemi kuruluyor tüm bunlar yeni başlamış durumda. Eski yapı stoğumuz çok fazla” dedi. “31 TANE FAYDAN HANGİSİ KIRILACAK ÖNCE ONU BİZİM TAHMİN ETMEMİZ GEREKİYOR” Afyon için sizlere alanınız dahilinde bir yetki verilse neler yapılabilir? sorusunu cevaplayan Özkaymak, “Afyonkarahisar için fayların tehlike analizi benim uzmanlık alanım olduğu için şunu söyleyebilirim. Bu kadar çok fayımız var, bu fayların bir an önce ivedilikli bir şekilde deprem üretme potansiyellerinin belirlenmesi gerekiyor. Yani biz bugün Afyonkarahisar’da oturuyorsak, 31 tane faydan hangisi kırılacak önce onu bizim tahmin etmemiz gerekiyor. Afyon’da hangi fayın öncelikli olarak bilirsek, ona göre bir senaryo oluşturup, ona göre önlemlerimizi alıp daha seri bir şekilde depreme hazır hale gelebiliriz” dedi. “FAYLARIN KAYMA HIZLARINI BELİRLERDİM” Tiryakioğlu soruya verdiği cevapta, “Oradaki en son deprem tekrarlama periyotlarını biliyorsak, en son meydana gelen depremi biliyorsak, bende o bölgedeki GPS ölçümleriyle fayların kayma hızlarını belirlerdim. Bunun paralelinde de olabilecek atım miktarlarına göre depremin büyüklüğü konusunda veriler elde ederdim. Bizim harita mühendisi olarak ikinci bir uygulama alanımız daha var. Biz imar planı uygulamalarında da yetkili mühendisliklerden birisiyiz. Sakınım bantlarının da oluşturulması gerekiyor ki, Afyonkarahisar’da öncelikli olan ilçelerimizde var. Belirlenmesi gereken yerlerde var. Bolvadin’de bu şekilde bir belirleme yapılabilir” diye konuştu. “YAPI STOĞUNUN DEĞİŞMESİ İÇİN BAZI ÇALIŞMALARIN ACİLEN BAŞLATILMASINI İSTERDİM” Zorluer verdiği cevapta, “Afyonkarahisar genelinde öncelikle denetim mekanizmasının daha etkin çalışmasını sağlardım.  Afyonkarahisar Merkez olarak özellikle yapı stoğunun değişmesi için bazı çalışmaların acilen başlatılmasını isterdim. Başlatmaya da çalışırdım. Tabi bu kentsel dönüşüm demek, kentsel dönüşüm dediğimiz de çok kolay değil. Gelir seviyesi düşük halkımızın bunu bir anda karşılaması mümkün değil. Bunlar için gereken finansmanın sağlanması içinde bir çalışmaya girmek gerekir. Diğer taratan yerleşim yerlerinde zemini iyi olmayan yerlerde fazla bir yapılaşmanın önüne geçilmesi, ya da bu yerlerin daha sağlam zeminlere kaydırılması. Kentsel dönüşümde bir an önce şehir içindeki özellikle çok katlı binaların ya güçlendirilmesi ya da yeniden yapılanması konusunda bir çalışmaya girilmesini isterdim” dedi.>>>Gazete3